Karmel (inne nazwy: barwnik karmelowy, karmel spożywczy; ang. caramel colour) jest uniwersalnym środkiem barwiącym, stosowanym w produkcji wielu wyrobów spożywczych, farmaceutycznych czy paszowych, zapewniającym uzyskanie barwy od żółtej przez bursztynową, czerwonobrązową do ciemnobrązowej, przy jednoczesnym „zaokrąglaniu” smaku danego produktu.
Karmel, uznawany przez wiele lat za produkt naturalny, obecnie zaliczany jest do dodatków do żywności w grupie barwników i w wykazie międzynarodowego numerycznego systemu oznaczeń Unii Europejskiej ma oznaczenie E 150. Ze względu na stosowane reagenty, nazywane też katalizatorami, wyróżnia się 4 klasy karmeli:
- I karmel naturalny E 150a,
- II karmel siarczynowy E 150b,
- III karmel amoniakalny E 150c,
- IV karmel siarczynowo-amoniakalny E 150d.
Spośród wyżej wymienionych klas karmeli, karmel amoniakalny odznacza się najkorzystniejszymi parametrami organoleptycznymi (smak, zapach), dlatego tak chętnie stosowany jest do barwienia bardzo wielu produktów spożywczych (napoje bezalkoholowe i alkoholowe, pierniki, herbatniki, ciasta, sosy, konserwy, przetwory owocowo-warzywne, wyroby cukiernicze, lody, zupy, przyprawy). Karmel naturalny jest mniej aromatyczny, daje nieco mniej intensywną barwę, lecz za to charakteryzuje się większą goryczką, pożądaną w niektórych zastosowaniach.
Wytwarzanie karmelu polega na kontrolowanym ogrzewaniu węglowodanów (przy udziale katalizatorów), w ramach którego zachodzą bardzo skomplikowane reakcje chemiczne, ogólnie nazywane reakcją karmelizacji. W wyniku reakcji karmelizacji wytwarzają się związki barwne, smakowe i zapachowe, decydujące o właściwościach danego rodzaju karmelu.
Karmelizacja należy do grupy reakcji zwanych reakcjami brunatnienia i zaliczana jest do tzw. nieenzymatycznego brunatnienia. Tego typu reakcje powszechnie zachodzą w trakcie obróbki żywności, szczególnie podczas pieczenia, smażenia, przypiekania, podgrzewania, gotowania. Świadczy to o tym, że reakcje karmelizacji mniej lub bardziej świadomie były obserwowane i stosowane przez setki lat. Dla przykładu można podać, że pierwsza pisemna wzmianka o karmelu pochodzi z okresu starożytności i została sporządzona przez rzymskiego filozofa Senekę.
Przemysłowe wytwarzanie karmelu oraz pierwsze naukowe publikacje, dotyczące tego produktu, zaczęły się pojawiać w XIX wieku (E. Peligot 1838, A. Galis 1858 i 1862).
Produkcję karmelu w Polsce, na skalę przemysłową, podjął zakład we Wronkach w roku 1924 i prowadził ją do roku 2013. Tradycje wytwarzania karmelu w naszym kraju, od roku 2013, kontynuuje nasza firma, wykorzystując bogate doświadczenie dotychczasowego długoletniego producenta oraz nowoczesność układu aparaturowo-inżynieryjnego, opracowanego przez naszych inżynierów i technologów. Korzystamy także z doświadczeń Instytutu Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego (IBPRS), Oddział w Poznaniu, specjalizującego się m. in. w laboratoryjnej ocenie jakości karmelu.
Aktualnie firma nasza wytwarza karmel naturalny i karmel amoniakalny w formie gęstej, syropowatej cieczy o barwie ciemnobrązowej. Karmel dystrybuowany jest w szczelnie zamkniętych pojemnikach o masie netto 12 lub 40 kg oraz w paletopojemnikach o masie netto 1000 kg. Istnieje możliwość dostarczania karmelu w innych pojemnikach. Karmel, produkowany przez firmę CHEMET, odpowiada wymaganiom aktualnie obowiązującego rozporządzenia Komisji Unii Europejskiej nr 231 z dnia 9 marca 2012 roku, ustanawiającego specyfikacje dla dodatków do żywności.